Hiểu về cắt cơn để điều trị chống tái nghiện một cách hiệu quả
Trong quá trình điều trị cai nghiện ma túy, cắt cơn giải độc (detoxification) là giai đoạn then chốt giúp người nghiện từ bỏ sử dụng một chất ma túy mà trước đó họ đã quen sử dụng và bị lệ thuộc vào nó. Đây là bước đầu tiên, nhằm hạn chế tối đa các triệu chứng khó chịu của cơ thể khi xuất hiện hội chứng cai nghiện và phản ứng nguy hại do ngừng sử dụng ma túy. Làm thế nào để cắt cơn chống tái nghiện hiệu quả.
Vai trò của cắt cơn nghiện
Theo y khoa thế giới, cắt cơn nghiện an toàn là quá trình giúp kiểm soát những khó chịu về mặt thể chất gây ra khi ngừng sử dụng ma túy trong khi tiến hành cắt cơn. Có hai phương pháp cắt cơn chính: cắt cơn có sử dụng thuốc và cắt cơn không sử dụng thuốc. Tuy nhiên, thực tế các bác sĩ thường kết hợp cả hai cùng các phương pháp khác dưới sự hướng dẫn của đội ngũ cán bộ trị liệu, giám sát để hiệu quả cắt cơn được tối ưu
Mặc dù cắt cơn chỉ là giai đoạn đầu tiên và dễ dàng nhất trong toàn bộ quá trình cai nghiện của người nghiện, nhưng để cai nghiện thành công thì người nghiện cần phải trải qua giai đoạn này trước khi đi đến giai đoạn điều trị chống tái nghiện. Nhiệm vụ chính của cắt cơn là nhằm xóa bỏ sự lệ thuộc về mặt thể chất vào ma túy. Tuy nhiên, ở người nghiện luôn tồn tại hai sự lệ thuộc là lệ thuộc thể chất và lệ thuộc tâm lý. Cắt cơn chỉ giúp giải quyết sự lệ thuộc thể chất, còn sự lệ thuộc tâm lý vẫn tiềm tàng và cần được điều trị trong giai đoạn tiếp theo.
Cắt cơn được xem là giai đoạn mở đầu, tạo tiền đề cho toàn bộ quá trình đoạn tuyệt với ma túy của người nghiện. Đây là bước rất quan trọng nhưng không phải là tất cả, chỉ khi vượt qua được cả hai giai đoạn cắt cơn và phòng chống tái nghiện thì người nghiện mới thực sự cai nghiện thành công.
Diễn biến tâm lý của người nghiện trong giai đoạn cắt cơn
Trước khi cắt cơn, diễn biến tâm lý của người nghiện thường đan xen giữa bất an, lo lắng về những triệu chứng khó chịu sắp đối mặt nhưng cũng đầy quyết tâm mong muốn từ bỏ ma túy và sẵn sàng phối hợp với cán bộ trị liệu.
Trong suốt quá trình cắt cơn, tâm lý người nghiện thường trải qua nhiều mâu thuẫn, xung đột nội tâm gay gắt. Lúc đầu, họ vẫn phối hợp đầy nghiêm túc nhưng về sau lại dao động, thay đổi không muốn cai nữa. Nguyên nhân xuất phát từ sự đối lập giữa hai chiều cảm xúc: mặt nọ là thèm nhớ ma túy lên đến đỉnh điểm, mặt kia là mong muốn được cai nghiện thành công. Điều này khiến tâm lý họ thay đổi bất thường như thèm nhớ cao độ, bất an, bực tức, hoảng loạn, trầm cảm. Tiếp đó là giai đoạn lạc quan ảo giác, tin rằng mình chắc chắn sẽ cai được, có xu hướng cường điệu mọi vấn đề. Họ dễ chủ quan với suy nghĩ “cai nghiện dễ dàng, khi không muốn nữa thì cai” là sai lầm nguy hiểm.
Sau giai đoạn thèm nhớ, người nghiện trở nên mất niềm tin, ngã lòng trước đau đớn của hội chứng cai, không còn muốn cố gắng nữa. Nếu không vượt qua được, họ sẽ nghĩ đến tái sử dụng ma túy hoặc tự làm tổn thương bản thân để không phải chịu đựng. Khi đã tái nghiện, họ lại rơi vào chán nản, tuyệt vọng.
Cuối cùng, nhiều người lại muốn nhanh chóng thoát khỏi tình trạng khó khăn này bằng cách thỏa hiệp với ma túy, có tâm lý thoái lùi, muốn quay trở lại giai đoạn sử dụng ma túy trước đây.
Tâm lý của người nghiện sau cắt cơn
Sau khi trải qua những mâu thuẫn tâm lý gay gắt trong suốt quá trình cắt cơn, người nghiện bước sang giai đoạn mới với hai khuynh hướng tâm lý trái ngược:
Tâm lý tích cực
Từng bước cải thiện nhận thức về ma túy và sự lệ thuộc, kỹ năng sống tốt hơn để phục hồi sức khỏe.
Chia sẻ, đồng cảm và “cùng tiến” với những người đồng đẳng.
Dần lấy lại lòng tin từ người thân và cán bộ điều trị.
Cảm thấy trở lại được với cuộc sống, khẳng định bản thân.
Điều kiện thể chất được phục hồi
Tâm lý tiêu cực
Sống trong ám ảnh, lo lắng bị tái nghiện khi gặp lại bạn nghiện cũ hay bị rủ rê.
Thiếu tự tin vào khả năng tự chủ của bản thân trước sự cám dỗ của ma túy.
Cảm thấy xấu hổ, tội lỗi vì không đủ nghị lực vượt qua được cơn thèm thuốc.
Rơi vào trạng thái chán nản, mất tinh thần dẫn đến hành vi thay đổi, trở lại giai đoạn thèm nhớ và tái sử dụng ma túy.
Không chịu được những khó chịu, bực bội nên thỏa hiệp “sử dụng nốt lần này” rồi tái nghiện với liều lượng nặng hơn.
Suy sụp tinh thần, bất cần đời, có thể sa vào con đường phạm tội để kiếm tiền mua ma túy.
Trường hợp nặng, do chán nản kéo dài đã tự tử để giải thoát.
Vai trò của người hỗ trợ trong giai đoạn cắt cơn
Những biến đổi tâm lý phức tạp của người nghiện trong và sau cắt cơn là rào cản lớn khiến họ dễ tái nghiện, cai không thành công. Vì vậy, những người hỗ trợ cần:
- Nắm vững các khó khăn, trạng thái tâm lý của người nghiện ở từng giai đoạn để tư vấn, hỗ trợ sát sao, phù hợp.
- Tạo động lực, đồng thời kiên quyết, nghiêm khắc để giúp họ vượt qua giai đoạn khó khăn này.
- Hướng dẫn họ hiểu rằng cai nghiện không chỉ là cắt cơn mà còn phải phòng chống tái nghiện trong suốt cuộc đời.
- Sự quan tâm, chia sẻ, động viên của gia đình cũng rất quan trọng, là động lực lớn để người nghiện quyết tâm cắt cơn thành công.
Phục hồi sức khỏe sau cắt cơn
Phục hồi thể chất
Sau khi vượt qua giai đoạn cắt cơn khoảng 7-10 ngày hoặc 2 tháng tùy mức độ, cơ thể sẽ tự điều chỉnh và ổn định trở lại. Các triệu chứng đau đớn của hội chứng cai dần biến mất. Sức khỏe thể chất được phục hồi dần, tạo điều kiện cho việc phục hồi tinh thần.
Phục hồi tinh thần
Người nghiện từng bước cải thiện nhận thức về ma túy, nâng cao kỹ năng sống. Họ bắt đầu chia sẻ nhiều hơn với cán bộ điều trị, đồng cảm với những người đồng cảnh ngộ. Dần lấy lại lòng tin từ gia đình, bạn bè và nhân viên y tế. Cảm thấy khẳng định được bản thân, trở lại với cuộc sống bình thường. Hình thành mong muốn sửa chữa sai lầm, đóng góp, cống hiến cho cộng đồng.
Tuy nhiên, đối với nhiều người thì sau cắt cơn vẫn bị ám ảnh bởi nỗi sợ tái nghiện, thiếu tự tin, dễ thỏa hiệp với ma túy nếu gặp hoàn cảnh khó khăn. Những trường hợp nghiêm trọng thì dẫn đến trầm cảm, tự tử. Vì vậy, giai đoạn tiếp theo phòng chống tái nghiện rất quan trọng để giúp người nghiện ổn định cuộc sống và hòa nhập cộng đồng.
