Naltrexone là thuốc đối kháng trên thụ thể opioid và được dùng trong điều trị củng cố sau cai nghiện opioid. Bài viết này giới thiệu chi tiết về Naltrexone trong điều trị duy trì chống tái nghiện chất dạng thuốc phiện (opiates), nhằm cung cấp kiến thức bổ ích và định hướng giá trị cho người đọc quan tâm đến vấn đề này.
Giới thiệu về Naltrexone
Naltrexone là một loại thuốc được tổng hợp năm 1965, có tác dụng đối kháng cạnh tranh với các chất dạng thuốc phiện tại các thụ thể opioid trong cơ thể. Khi vào cơ thể, Naltrexone được chuyển hóa tại gan thành 6-β-Naltrexol, cả hai đều mang tác dụng dược lý.
Thời gian bán hủy trong huyết tương của Naltrexone khoảng 4-6 giờ và của 6-β-Naltrexol là 12 giờ. Các nghiên cứu cho thấy tác dụng ức chế thụ thể opioid của Naltrexone có thể kéo dài đến 72 giờ sau khi dùng liều 50mg, do đó thuốc cần được sử dụng ít nhất 2 ngày một lần.
Điều trị duy trì chống tái nghiện nhóm Opiats
Đây là bước thứ 2 trong quá trình điều trị cai nghiện opiats thực sự, nếu như việc điều trị cắt cơn cai chỉ cần thời gian ngắn 1-2 tuần thì việc điều trị duy trì chống tái lại là một quá trình rất lâu dài, thời gian có thể phải đến hàng tháng, hàng năm.
Trong quá trình điều trị duy trì chống tái nghiện cần phối hợp nhiều liệu pháp: các liệu pháp tâm lý, lao động, tư vấn giáo dục… với liệu pháp hóa dược, mục đích cuối cùng để người nghiện thực sự từ bỏ opiats.
Liệu pháp hóa dược trong điều trị duy trì chống tái nghiện là liệu pháp đối kháng bằng naltrexone, xin được trình bày rõ ở bài sau
Nguyên lý tác dụng của Naltrexone
Khi vào hệ thần kinh trung ương, Naltrexone tìm đến và cạnh tranh chiếm chỗ với các chất dạng thuốc phiện tại các thụ thể opioid. Nhờ đẩy các chất chủ vận (như heroin, morphin…) ra khỏi thụ thể, Naltrexone làm mất đi hoàn toàn hiệu quả gây cảm giác sảng khoái của các chất dạng thuốc phiện này. Do đó, người nghiện ma túy khi dùng Naltrexone lâu dài sẽ không còn cảm giác thèm nhớ ma túy nữa.
Ngược lại, nếu đang điều trị bằng Naltrexone mà người nghiện cố tình tái sử dụng opiates sẽ hoàn toàn không đạt được hiệu quả “phê” như mong muốn, thậm chí có thể gây khó chịu hoặc nguy hiểm đến tính mạng nếu dùng liều cao.
Đồng thời, nếu đang nghiện opiates mà sử dụng Naltrexone sẽ khiến người bệnh phải trải qua hội chứng cai cấp tính rất khó chịu, khốc liệt hơn nhiều so với trường hợp cai bình thường.
Một số tác dụng phụ của Naltrexone
Bên cạnh tác dụng chính đối kháng làm mất hiệu quả của opiates, Naltrexone còn có thể tác động đến các cơ quan nội tạng khác trong cơ thể, gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn như buồn nôn, đau đầu, choáng váng, căng thẳng, mất ngủ, lo âu… Tỷ lệ xảy ra dao động ở mức khác nhau giữa các nghiên cứu.
Một vài trường hợp hiếm hoi có thể gặp suy giảm chức năng sinh lý, nhưng cũng có trường hợp lại thể hiện tăng ham muốn tình dục cao. Tuy nhiên, hầu hết các tác dụng này đều tạm thời và sẽ hết sau vài tuần điều trị bằng Naltrexone.
Lưu ý khi sử dụng thuốc Naltrexone
- Tránh dùng thuốc Naltrexone cho người đang dùng thuốc opioid vì có thể gây hội chứng cai thuốc nặng và đột ngột.
- Khi cần phải giảm đau, liều dùng thuốc opioid phải cao hơn thông thường nên có thể gây ức chế hô hấp. Lưu ý phải ngừng thuốc Naltrexone ít nhất 48 giờ trước khi dùng thuốc giảm đau opioid.
- Nên dùng thuốc Naltrexone thận trọng ở bệnh nhân suy gan, suy thận và phải làm xét nghiệm trước và trong khi điều trị.
- Vì thời gian tác dụng của thuốc Naltrexone có thể ngắn hơn của một số opioid, nên phải giám sát chặt chẽ bệnh nhân và nếu cần có thể dùng Naltrexone nhắc lại.
- Thời kỳ mang thai: Do chưa có đầy đủ thông tin về việc sử dụng thuốc Naltrexone trên người mang thai nên thuốc chỉ dùng cho bệnh nhân mang thai khi thật cần thiết.
- Thời kỳ cho con bú: Do không biết thuốc Naltrexone có bài tiết qua sữa mẹ hay không, vì vậy nên dùng thuốc thận trọng ở những người đang nuôi con bú.
Đánh giá hiệu quả điều trị
Hiệu quả của Naltrexone trong điều trị duy trì chống tái nghiện opiates được đánh giá dựa trên các tiêu chí:
- Tỷ lệ chấp nhận (mức độ người bệnh đồng ý sử dụng Naltrexone để chống tái nghiện)
- Tỷ lệ tuân thủ (số lượng bệnh nhân vẫn duy trì điều trị chống tái nghiện)
- Hiệu quả ức chế và giảm thèm thuốc (mức độ Naltrexone chống tái nghiện ngăn chặn hiệu quả và làm giảm cảm giác thèm chất)
- Tỷ lệ cai (khả năng Naltrexone ngăn ngừa tái nghiện)
- Kết quả tâm lý xã hội (mức độ Naltrexone cải thiện tình trạng tâm lý, hòa nhập xã hội)
Kết luận
Naltrexone đã được nghiên cứu và áp dụng thành công trong điều trị duy trì chống tái nghiện opiates tại nhiều quốc gia. Nhờ cơ chế đối kháng làm mất hiệu quả gây nghiện và tác dụng duy trì lâu dài, Naltrexone đã trở thành một lựa chọn hiệu quả, giúp người nghiện vững vàng đối mặt với cảm giác thèm thuốc và đoạn tuyệt với ma túy, chống tái nghiện một cách lâu dài, an toàn.
Tuy nhiên, thuốc cũng có thể gây một số tác dụng phụ không mong muốn, đặc biệt trong giai đoạn điều trị đầu. Do đó, cần có sự theo dõi, quản lý điều trị chặt chẽ từ bác sĩ, đồng thời người bệnh cần kiên trì tuân thủ để đạt được kết quả tốt nhất. Liệu pháp chống tái nghiện này là một trong các phương thức được khuyến cáo để hỗ trợ người nghiện opiates khắc phục cơn nghiện lâu dài, cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống.
